Στους αρχαίους Αιγύπτιους
 |
| Οι πάπυροι του Eber |
Η πρώτη γραπτή αναφορά που έχουμε για την φαρμακευτική χρήση των φυτών και άλλων φυσικών ουσιών έρχεται από την Αίγυπτο το 1500 π.Χ. Οι πάπυροι του Ebers, που πήραν το όνομά τους από τον Georg Ebers, ο οποίος τους αγόρασε σε δημοπρασία τα μέσα του 18ου αιώνα, αναφέρονται σε δεκάδες φαρμακευτικά φυτά και τις χρήσεις του, αλλά την ίδια στιγμή την χρησιμότητά του σε ξόρκια και τελετές των αρχαίων Αιγύπτιων. Ανάμεσα στα φυτά που αναφέρονται, είναι το μύρο (Commiphora molmol), το καστορέλαιο (Ricinus communis) και το σκόρδο (Allium sativum).
Στους αρχαίους Ινδούς
Την ίδια περίπου περίοδο (1500 π.Χ.), οι Βέδες, επικά ποιήματα, περιέχουν πλούσιες πληροφορίες σχετικά με τις λαϊκές παραδόσεις και την φαρμακευτική χρήση των βοτάνων. Το 400 π.Χ. έχουμε μια πολύ λεπτομερής ιατρική καταγραφή του ιατρού Chakara, το Charaka Samhita. Στο έργο του αναφέρονται περίπου στα 350 φαρμακευτικά φυτά, ανάμεσά του το Ammi visnaga, που τότε χρησιμοποιούνταν πολύ για το άσθμα και ηCentella asiatica, που χρησιμοποιούσαν τότε για την καταπολέμηση της λέπρας.
Το Charaka samhit
Αρχαία Ελληινκή Ιατρική
Στους αρχαίους Έλληνες
 |
| ΟΙπποκράτης |
Γύρω στο 400 π.Χ. στην αρχαία Ελλάδα, η ιατρική άρχισε να ξεχωρίζει από τις δεισιδαιμονίες, τον μαγικό και πνευματικό κόσμο. Ο Ιπποκράτης, ο ελληνικός 'πατέρας της ιατρικής' θεωρούσε την ασθένεια να έχει φυσική αιτία και πίστευε ότι η ιατρική πρέπει να εφαρμόζεται χωρίς μαγεία και τελετουργίες. Ο ίδιος σύγγραψε πάρα πολλά έργα για πολλούς τομείς της ιατρικής και του ανθρώπινου οργανισμού. Ο Ιπποκράτης έδινε μεγάλη σημασία στην 'διατροφή' που τότε σήμαινε και τι έτρωγε ένας άνθρωπος αλλά και ο τρόπος ζωής του.
Γύρω στο 300 π.Χ. ένας άλλος σημαντικός Έλληνας, ο φιλόσοφος και βοτανολόγος Θεόφραστος έγραψε παραπάνω από 240 έργα, πολλά από αυτά πάνω στην Βοτανική. Ανάμεσα σε αυτά ήταν τα γνωστά 'Περί φυτών ιστορία' και ‘Περί φυτών αιτιών'.
 |
| Ο Θεόφραστος |
Στον 1ο αιώνα μ.Χ., ο ιατρός Διοσκουρίδης ο Πεδάνιος έγραψε ένα πολύ σημαντικό έργο το 'Περί ύλης ιατρικής', που σύντομα έγινε γνωστό σε όλη την Ευρώπη και χρησιμοποιούνταν μέχρι τα μέσα του 17ου αιώνα μ.Χ. Ο στόχος του ήταν να φτιάξει ένα ακριβές και έγκυρο έργο και σίγουρα το κατάφερε, κάνοντας αναφορά σε πάνω από 600 φυτά και άλλες φυσικές ουσίες. Μεταφράστηκε σε πάρα πολλές γλώσσες και τον 5ον αιώνα μ.Χ. ήταν το πρώτο έργο που έφερε και σχέδια, σχεδόν του κάθε φυτού που αναφέρονταν στις σελίδες του.
 |
| Ο Διοσκουρίδης |
Τον 2ον αιώνα μ.Χ. ο Γαληνός, που εργάζονταν στην Ρώμη είχε πολύ σημαντική επιρροή στην εξέλιξη της βοτανικής ιατρικής. Ο ίδιος έγραψε πάρα πολλά έργα, σχεδόν σε όλους τους τότε γνωστούς τομείς της ιατρικής. Ο Γαληνός που ήταν επηρεασμένος από την Ιπποκρατική θεωρία, βάσισε την δικιά του θεωρία στην 'θεωρία των 4 χυμών'. Οι ιδέες του ίσως άλλαξαν μορφή στη Δυτική Ιατρική και ήταν οι θεωρίες που ακολουθούνταν για τα επόμενα 1400 χρόνια. Τα σκευάσματα του Γαληνού, γνωστά και ως γαληνικά σκευάσματα είναι τα σκευάσματα που χρησιμοποιούνται μέχρι στις μέρες μας από τους βοτανολόγους ιατρούς.
 |
| Ο Γαληνός |
Στους αρχαίους Κινέζους
Η πρώτη γραπτή καταγραφή από την Κίνα έρχεται τον 1ον περίπου αιώνα π.Χ. με τον τίτλο 'Yellow emperor's classic of internal medicine'. Σε αυτό το έργο γίνεται αναφορά σε πολλές λαϊκές παραδόσεις που σχετίζονται με βότανα αλλά και αναφορές στην θεωρία της κινέζικης ιατρικής. Μία από αυτές είναι η εξής: ''Για να θεραπεύσεις μια ασθένεια πρέπει να εξετάσεις όλο το γενικό πλαίσιο, να διερευνήσεις τα συμπτώματα, και να παρακολουθήσεις τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές. Αν κάποιος επιμένει στην ύπαρξη φαντασμάτων και πνευμάτων, τότε κάποιος δεν μπορεί να μιλήσει για την θεραπευτική''.
Το Yellow emperor's classic of internal medicine
Λίγο αργότερα, τον 1ο αιώνα μ.Χ. γράφτηκε ένα επίσης σημαντικό έργο το 'Divine husbandman's classic', το οποίο είχε 364 αναφορές σε βοτανικά σκευάσματα, από τα οποία τα 262 ήταν για φαρμακευτικά φυτά. Ανάμεσά τους ήταν το Bupleurum chinense, το Tussilago farfara και η Glycyrrhiza uralensis. Αυτό το Ταοϊστικό κείμενο έβαλε τα θεμέλια για την συνεχή ανάπτυξη και εξέλιξη της παραδοσιακής Κινέζικης ιατρικής μέχρι και τις μέρες μας. Έτσι στην Κίνα αναπτύχθηκε μία θεωρία, παρόμοια με την θεωρία των 4 χυμών αλλά λίγο διαφορετική, η οποία υπάρχει και χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα.
Το Divine husbandman's classic
Στο εμπόριο
Το εμπόριο ανάμεσα στην Ευρώπη, την Μέση Ανατολή, την Ινδία και την Ασία ήταν καλά εδραιωμένο γύρω στον 2ον αιώνα μ.Χ., κάνοντας εύκολη την εισαγωγή και εξαγωγή φαρμακευτικών βοτάνων και μπαχαρικών. Τα μοσχοκάρφια, για παράδειγμα, (Eugenia caryophyllata) που αυτοφύονταν στις Φιλιππίνες και στα νησιά της Νέας Γουϊνέας, εισήχθησαν στην Κίνα περίπου τον 3ο αιώνα π.Χ. και έφτασαν στην Αίγυπτο τον 2ο αιώνα μ.Χ. και στις περισσότερες χώρες της τωρινής Ευρώπης γύρω στον 8ο αιώνα μ.Χ. Με την ποικιλία των διαθέσιμων φαρμακευτικών φυτών συνεχώς να αυξάνεται, πολλοί συγγραφείς προσπάθησαν να καταλογοποιήσουν τα φυτά με τις γνωστές φαρμακευτικές τους ιδιότητες και τις δράσεις τους.
Παραδοσιακά γιατρικά στον μεσαίωνα
Όπως συμβαίνει και σήμερα, έτσι και τότε πολλές φυλές και λαοί βασίζονταν στους σοφούς, γιατρούς ή ιερείς για να γιατρέψουν τις ασθένειές τους. Αυτοί οι θεραπευτές είχαν τις περισσότερες φορές πλήρη άγνοια σε ότι αφορούσε την σχολαστική ιατρική, παρόλα αυτά με την εμπειρία που αποκτούσαν και την μαθητεία δίπλα στους θεραπευτές που τους μυούσαν, αντιμετώπιζαν τις ασθένειες, βοηθούσαν στις γέννες και χρησιμοποιούσαν τα τοπικά διαθέσιμα βότανα της περιοχής τους για να επιτύχουν το σκοπό τους. Τείνουμε να υποβαθμίζουμε της ιατρικές ικανότητες κάποιων μη αναπτυγμένων ανθρώπινων κοινοτήτων και συγκεκριμένα στην Μεσαιωνική Ευρώπη, αλλά υπάρχουν αβάσιμες πληροφορίες που αποδεικνύουν το αντίθετο. Για παράδειγμα, σχετικά σύγχρονες ανασκαφές σε ένα μοναστήρι του 11ου αιώνα στην Σκωτία έφεραν στην επιφάνεια ότι οι μοναχοί εκεί χρησιμοποιούσαν εξωτικά φυτά ,όπως η οπιούχα παπαρούνα και η κάνναβης, ως παυσίπονα και αναλγητικά.
Παρόμοια, οι βοτανολόγοι στο Myddfai, ένα χωριό της Νότιας Ουαλίας, γνώριζαν την διδασκαλία του Ιπποκράτη και χρησιμοποιούσαν στην πρακτική τους πληθώρα από φαρμακευτικά φυτά. Για παράδειγμα, ορίστε μια από τις συνταγές τους για να δυναμώσουν την όραση κάποιου ασθενή του 13ου αιώνα μ.Χ.:
''Πάρτε Ευφρασία και κόκκινο μάραθο, μία χούφτα από το καθένα, και μισή χούφτα απήγανο, αποστάξτε τα και πλύνετε τα μάτια σας με αυτά καθημερινά''.
Ισλαμική απεικόνιση του μανδραγόρα
H Dhanvantari
Η Ισλαμική και Ινδική ιατρική του 5ου - 15ου αιώνα
Η παραδοσιακή πρακτική ιατρική έμεινε σχεδόν ανεπηρέαστη από σαρωτικές δυνάμεις της ιστορίας, αλλά η σχολαστική δυτική ιατρική υπέφερε ιδιαίτερα με την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Χάρη στην άνθηση της Αραβικής κουλτούρας τα επιτεύγματα της Ελληνικής και Ρωμαϊκής περιόδου κατάφεραν να διασωθούν και να εξελιχθούν. Η εξάπλωση του Ισλαμικού πολιτισμού στην Βόρεια Αφρική και στη τωρινή Ιταλία, Ισπανία και Πορτογαλία έφερε σαν αποτέλεσμα την ίδρυση σημαντικών ιατρικών σχολών, όπως της Κόρδοβας στην Ισπανία. Οι Άραβες απέδειξαν ότι ήταν άριστοι φαρμακοποιοί, κάνοντας μείξεις των θεραπευτικών φυτών για να βελτιώσουν την φαρμακευτική τους ικανότητα και τη γεύση τους. Οι επαφές τους με την Ινδική και Κινέζικη ιατρική σημαίνει ότι είχαν ένα αξιόλογο εύρος από ιατρικές και βοτανικές γνώσεις για να δουλέψουν.
Ο Avicenna, που έζησε γύρω στο 10ο αιώνα μ.Χ. ήταν ένας από τους σημαντικότερους γιατρούς μέχρι τώρα. Ο ίδιος έγραψε το έργο 'Canon of Medicine' το οποίο και διδάσκονταν σε σχεδόν όλες τις ιατρικές σχολές της τότε εποχής. Ο ίδιος έγραψε πάνω από 450 έργα με διάφορα θέματα και τα 40 από αυτά ήταν ειδικά για την ιατρική. ΟAvicenna στην θεωρία του κράτησε τους 4 χυμούς και ιδιοσυγκρασίες, τους ίδιους που υποστήριζε ο Ιπποκράτης και ο Γαληνός.
Ακόμα πιο ανατολικά, τον 7ο αιώνα π.Χ. η Ινδία γνώρισε έναν χρυσό αιώνα άνθησης της ιατρικής. Χιλιάδες μαθητές, σπούδασαν την Ayurveda σε ιατρικές σχολές και ιδιαίτερα στην Nalanda. Εκεί, οι λόγιοι κατέγραφαν τα ιατρικά επιτεύγματα της εποχής και προόδευαν σε τομείς όπως η ίδρυση νοσοκομείων, οίκους μητρότητας και την δημιουργία βοτανικών κήπων για φαρμακευτικούς λόγους. Η Ayurveda πίστευε 5 στοιχεία σε αντίθεση με την ελληνική χυμική θεωρία των 4 στοιχείων, προσθέτοντας τον 'αιθέρα' στα ήδη γνωστά. Από τότε μέχρι σήμερα η παραδοσιακή Ινδική ιατρική παρέμεινε μια ολιστική μορφή θεραπείας κοιτάζοντας όλον τον οργανισμό σαν ένα.
Θεραπευτές την κεντρικής και νότιας Αμερικής
Στην άλλη πλευρά του κόσμου, στους πολιτισμούς των Μάγια, Αζτέκων και Ίνκας , η βοτανική παράδοση ήταν ιδιαίτερα δυνατή, έχοντας πολύ καλή γνώση για τα τοπικά φαρμακευτικά φυτά. Υπάρχουν πληροφορίες ότι οι Ίνκας είχαν πάρει βοτανολόγους από την τωρινή περιοχή της Βολιβίας, πίσω στο Cuzco του Περού, καθώς κατείχαν πολύ σημαντικές γνώσεις και ικανότητες, ανάμεσα σε αυτές να καλλιεργούν πενικιλίνη σε φλούδες πράσινης μπανάνας.
Την ίδια στιγμή υπήρχαν πολιτισμοί που η ιατρική και η θρησκεία ήταν ιδιαίτερα συνδεδεμένες. Ένα ακραίο παράδειγμα είναι οι Αζτέκοι. Εκεί οι πάσχοντες από δερματικές παθήσεις, για να κατευνάσουν τον θεό Xipe, φορούσαν τα γδαρμένα δέρματα των θυσιασμένων θυμάτων. Ευτυχώς παρόμοιες θυσίες δεν ήταν ο μόνος τρόπος της θεραπείας μίας ασθένειας. Πολλά βοτανικά σκευάσματα ήταν γνωστά τότε, συμπεριλαμβάνοντας είδη του Σμίλαξ, Smilax spp., ένα βότανο που χρησιμοποιούνταν από τότε για να θεραπεύσει την ψωρίαση και άλλες σχετικές ασθένειες.
Γιατρός των Ίνκας
Γιατρός των Αζτέκων
Η Τροτούλα του Σαλέρνο
Η Hildegard του Bingen
Η αναγέννηση της Ευρωπαϊκής ευρυμάθειας 1000-1400 μ.Χ.
Στις αρχές του Μεσαίωνα οι ευρωπαίοι λόγιοι άρχισαν σιγά σιγά να απορροφούν την αραβική ιατρική γνώση, ενώ την ίδια στιγμή πολλά ελληνικά, αιγυπτιακά και ρωμαϊκά ιατρικά κείμενα που φυλάγονταν στις βιβλιοθήκες της Κωνσταντινούπολης άρχισαν να κυκλοφορούν πάλι στην Ευρώπη και να ιδρύονται ιατρικές σχολές, πανεπιστήμια και νοσοκομεία.
Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η ιατρική σχολή του Σαλέρνο στην δυτική ακτή της Ιταλίας. Όχι μόνο επέτρεπαν την μάθηση σε μαθητές οποιασδήποτε θρησκείας αλλά επέτρεπαν και την φοίτηση σε γυναίκες, που μέχρι πριν δεν επιτρέπονταν. Μάλιστα το 1050 μ.Χ. η Τροτούλα μετά την μαθητεία της στη σχολή υπήρξε καθηγήτρια στην ίδια σχολή και έγραψε και ένα πολύ σημαντικό βιβλίο πάνω στην μαιευτική. Τα βότανα φυσικά ήταν το κέντρο της θεραπείας και ένα από τα γνωμικά της σχολής του Σαλέρνο ήταν το εξής:
''Φασκόμηλο, ο σωτήρας΄φύση ο συμφιλιωτής''.
Γύρω στον 12ο αιώνα το εμπόριο με την Ασία και την Αφρική είχε αναπτυχθεί πολύ, έτσι δεκάδες νέα φυτά και μπαχαρικά έφταναν συνεχώς στην Ευρώπη. Η Hildegard του Bingen, ton 11ο αιώνα, μία σπουδαία Γερμανίδα μύστης, φιλόσοφος και βοτανολόγος θεωρούσε την Alpinia officinarum σαν το 'μπαχάρι της ζωής', που δόθηκε από τους Θεούς ώστε να προσφέρει υγεία και να προστατεύσει τους ανθρώπους από τις ασθένειες. Το βότανο αυτό προέρχονταν από την Ασία, όπου και χρησιμοποιούταν σαν τονωτικό και θερμαντικό του γαστρεντερικού συστήματος.
Η ενοποίηση της Ασίας
Τα ταξίδια του Μάρκο Πόλο στην Κίνα, τον 14ο αιώνα, συνέπεσε με την ενοποίηση όλης της Ασίας, από την Κίτρινη θάλασσα στην Κίνα μέχρι την Μαύρη θάλασσα στην νοτιοανατολική Ευρώπη από τον Τζέκινς Χαν και τον εγγονό του. Ευτυχώς ούτε η κινέζικη αλλά ούτε και η Ινδική ιατρική παράδοση απειλήθηκε από αυτή την κατάκτηση. Οι Μογγόλοι αρχηγοί ήταν αυστηροί απέναντι στην απαγόρευση συγκεκριμένων τοξικών φυτών, όπως το Ακόνιτο (Aconitum napellus), αλλά το διάταγμά τους είχε ένα στοιχείο αυτοσυντήρησης, αν λάβουμε υπόψη την εναλλακτική χρήση του ακόνιτου σαν δηλητήριο που βάζανε στα βέλη τους, κάτι που χρησιμοποιούσαν απέναντι στους εχθρούς τους.
Σε άλλα μέρη της Ασίας, όπως το Βιετνάμ και η Ιαπωνία, η κινέζικη κουλτούρα και ιατρική άσκησαν την πρωταρχική επιρροή. Παρότι η kampoh, η παραδοσιακή γιαπωνέζικη ιατρική, είναι μοναδική στην χώρα αυτή, οι ρίζες της πηγάζουν από την κινέζικη πρακτική.
Τζέκινς Χαν
Γιαπωνέζος γιατρός
Εμπόριο τον 15ο αιώνα
Το εμπόριο μεταξύ ηπείρων
Κατά τον 15ο αιώνα πληθώρα από καινούρια εξωτικά φυτά πλημμύρισαν στην Ευρώπη. Μερικά από αυτά ήταν το τζίντζερ (Zingiber officinalis), το κάρδαμο (Eletteria cardamomum), το μοσχοκάρυδο (Myristica fragrans), το τουρμέρικ (Curcuma longa), η κανέλα (Cinnamomum verum) και η σέννα (Cassia senna). Αυτή η σχέση βέβαια ήταν και από τις 2 πλευρές, καθώς ευρωπαϊκά φυτά έφταναν στην Κίνα, όπως το φασκόμηλο (Salvia officinalis).
Η άφιξη του Κολόμβου στην Αμερική την ίδια περίπου περίοδο, μαζί με τα άλλα λάφυρα, έφερε πίσω πληθώρα από άγνωστα μέχρι τότε φυτά. Κάποια από αυτά ήταν τα Guaiacum officinale και Cinchona spp με πολύ ισχυρή δράση απέναντι στην μαλάρια, σύφιλη, πυρετούς, ανεμοβλογιά και άλλες σοβαρές ασθένειες.
Η υγεία και η υγιεινή από το 1400 - 1700 μ.Χ.
Με όλα τα καινούρια φαρμακευτικά φυτά που πια χρησιμοποιούνταν στην Ευρώπη και την θεραπευτική γνώση που είχε αποκτηθεί από την Ασία, Αφρική και Αμερική σε επισκέψεις των ευρωπαίων εκεί, έπρεπε η υγεία των ανθρώπων να είχε βελτιωθεί κατά πολύ. Η αλήθεια όμως είναι ότι συνέβαινε το αντίθετο, καθώς εκείνη την περίοδο η Ευρώπη αντιμετώπιζε πολύ δύσκολες ασθένειες. Σε αντίθεση, οι Ινδιάνοι στην Αμερική, πριν την άφιξη του Κολόμβου είχαν μεγαλύτερη μακροζωία και υγιέστερες ζωές από ότι οι Ευρωπαίοι. Αυτό δεν είναι δύσκολο να το φανταστεί κανείς, όταν στις ευρωπαϊκές χώρες υπήρχαν ανοιχτοί βόθροι, υπερπληθυσμός και άγνοια για την καθημερινή, απλή υγιεινή.
Καταστάσεις σαν τις παραπάνω, ήταν γόνιμο έδαφος για την εξάπλωση των αρουραίων, φορέων της πανούκλας από τα Μεσογειακά λιμάνια στην δυτική Ευρώπη. Από τα μέσα του 14ου αιώνα η πανούκλα σκότωσε εκατομμύρια ανθρώπους και σε κάποιες περιπτώσεις γύρω στο 50% του πολιτισμού. Καμία θεραπεία, ούτε βοτανική, ούτε από ιχνοστοιχεία μπορούσε να εμποδίσει αυτή την θανάσιμη πληγή. Έτσι, οι επιδημίες συνέχιζαν να καταπληγούν την Ευρώπη και την Ασία μέχρι τα μέσα του 18ου αιώνα.
Η σύφιλη, ήταν ακόμα μια ασθένεια που εξαπλώνονταν στους θαλασσοπόρους. Θεωρείτε ότι έφτασε στην Νάπολη από το πλήρωμα του Κολόμβου, οι οποίοι την έφεραν από την Καραϊβική γύρω στην δεκαετία του 1490 - 1500. Πολύ γρήγορα εξαπλώθηκε στην Ευρώπη και έφτασε στην Ασία γύρω στο 1550,
Οι Ευρωπαίοι γιατροί είχαν μικρή επιτυχία απέναντι σε τόσο δυνατές ασθένειες όπως η πανούκλα. Ίσως, αν η πρακτική τους δεν βασίζονταν τυφλά στην θεωρία του Γαληνού και εξελίσσονταν συνεχώς όπως συνέβαινε στη Κίνα και στην Ινδία, όπου η ήδη γνωστή πρακτική εμπλουτίζονταν από τις νέες γνώσεις και αναθεωρούνταν, τα πράγματα να ήταν διαφορετικά. Πολλοί θάνατοι σημειώθηκαν προς τους ασθενείς των ευρωπαίων γιατρών, προσπαθώντας να φέρουν την χυμική ισορροπία, χορηγώντας τοξικά ιχνοστοιχεία ή με αιματοχυσία. Πράγματι, η αυξανόμενη χρήση των θεραπειών με ιχνοστοιχεία, όπως o υδράργυρος, οδήγησαν προς την ανάπτυξη των χημικών παρασκευασμάτων, με αποκορύφωμα την απόσπαση της ιατρικής πρακτικής από τα βοτανικά σκευάσματα.
Η πανούκλα
Στολή γιατρού για την πανούκλα
O Παράκελσος
Η επιρροή του Παράκελσου
Ο Παράκελσος ήταν από τους πρώτους γιατρούς που δεν ακολούθησαν την θεωρία του Γαληνού και επέλεξε την λεπτομερή παρακολούθηση της ιατρικής. Ο ίδιος υποστήριζε ότι δεν πήρε γνώσεις ούτε από τον Ιπποκράτη, ούτε τον Γαληνό, ούτε από κανέναν άλλο. 'Πήρα την γνώση μου από τον καλύτερο δάσκαλο, την εμπειρία και την σκληρή δουλειά'. 'Ο γιατρός δεν χρειάζεται ευγλωττία ή να έχει γνώσεις των γλωσσών ή των βιβλίων, αλλά την γνώση της φύσεις και των έργων της'. Ο ίδιος έλεγε: 'εξαρτάται μόνο από την δόση αν κάτι είναι θεραπευτικό ή δηλητήριο'.
Έτσι ο Παράκελσος είχε σημαντική επιρροή στην εξέλιξη της χημείας, της μοντέρνας ιατρικής, της βοτανικής ιατρικής και της ομοιοπαθητικής. Είναι γνωστός ως ο 'Πατέρας της χημείας', αλλά και σαν αλχημιστής. Ο Παράκελσος ήταν επίσης ακόλουθος του 'Doctrine of Signatures' - 'Δόγμα των υπογραφών', μία αρχαία θεωρία που υποστήριζε ότι η μορφή ενός φυτού προσδιόριζε το τι ασθένειες θα θεράπευε. Επίσης πίστευε στην χρήση των τοπικών φυτών, αντί στην εισαγωγή ακριβών εξωτικών φυτών.
Ο Culpeper και η εκτύπωση βοτανικών έργων
Την υπεράσπιση της χρήσης τοπικών θεραπευτικών φυτών του Παράκελσου υποστήριξε έντονα ο Culpeper, λίγο αργότερα. Το πιο γνωστό του βιβλίο ήταν το 'The English physitian' και είχε την εξής υποσημείωση: 'Περιέχοντας μια πλήρη μέθοδο όπου ο άνθρωπος μπορεί να διατηρήσει το σώμα του σε υγεία, να θεραπεύσει τον εαυτό του από κάποια ασθένεια με κόστος 3 πένες, με πράγματα που φυτρώνουν μόνο στην Αγγλία, που είναι ότι καλύτερο για τα αγγλικά σώματα'.
Στην περίοδο του αγγλικού εμφύλιου πολέμου, ο Culpeper υπηρέτησε τις ανάγκες του απλού ανθρώπου που δεν διέθετε τα χρήματα που χρειάζονταν για να επισκεφτεί κάποιον γιατρό, ούτε και να πληρώσει τα ακριβά γιατρικά που έρχονταν από άλλες χώρες. Παίρνοντας στοιχεία από τον Διοσκουρίδη, την αραβική ιατρική και τον Παράκελσο, ο Culpeper δημιούργησε μια θεωρεία που ενέπλεκε και την αστρολογία και την εμπειρία του από την θεραπευτική χρήση των τοπικών φυτών. Η θεωρία του και το βιβλίο του έγινε πολύ σύντομα best seller και η πρώτη τυπωμένη έκδοση βοτανολογίας στην Αμερική, ήταν το δικό του βιβλίο.
Παρότι το 'The English physitian' ήταν πολύ δημοφιλές, και άλλα βιβλία βοτανολογίας έγιναν σύντομα δημοφιλή και υπήρχαν πια σε αρκετά νοικοκυριά. Βιβλία όπως το 'Περί ύλης ιατρικής' του Διοσκουρίδη τυπώθηκαν για πρώτη φορά και επανεκτυπώθηκαν σε πολλές εκδόσεις και γλώσσες.
To 'The English Physitian'
Θανάσιμες θεραπείες
Με το τέλος του 16ου αιώνα, ο Παράκελσος είχε γίνει η πιο σημαντική μορφή της χημικής ιατρικής. Παρότι ο ίδιος όμως έλεγε να δίνεται μεγάλη προσοχή στα μεταλλικά δηλητήρια, όπως ο υδράργυρος, το αρσενικό και το αντιμόνιο οι μοντέρνοι γιατροί δεν ήταν τόσο προσεκτικοί. Όλο και μεγαλύτερες δόσεις από το καλόμελο, μια καθαρκτική ουσία δίνονταν σε ασθενείς με σοβαρές αρρώστιες όπως η σύφιλη και άλλες, χρησιμοποιούνταν, σε βαθμό που πολλές φορές τα συμπτώματα της θεραπείας ήταν χειρότερα της ασθένειας. Κάποιοι ασθενείς πέθαιναν και άλλοι υπέφεραν από την υπερβολική δόση υδραργύρου και άλλων στοιχείων.
Η φράση του Ιπποκράτη ' Οι απελπιστικές καταστάσεις χρειάζονται επιθετική θεραπεία' είχε σίγουρα παρεξηγηθεί και στην Ευρώπη και στη Αμερική, όπου ήταν πολύ σύνηθες εξαιρετικά καθαρκτικές θεραπείες και αιματοχυσίες. Αυτές οι πρακτικές έφτασαν στο ζενίθ τους τον 19ο αιώνα με τις ηρωικές δόσεις. Ο Δρ Benjamin Rush, κράτησε ότι μόνο το καλόμελο και η αιματοχυσία χρειάζονταν στην ιατρική πρακτική. Η θέση του ήταν ακραία, αλλά η αλήθεια ήταν ότι οι βοτανικές θεραπείες γίνονταν ολοένα και πιο σπάνιες.
Ο νέος ορθολογισμός
Με την νέα έμφαση στις χημικές θεραπείες η μοντέρνα ιατρική είδε λοξά την έννοια της 'ζωτικής δύναμης'. Μέχρι το τέλος του 16ου αιώνα όλες οι θεραπευτικές παραδόσεις δίνονταν με την έννοια του δουλεύοντας με την φύση, με την ικανότητα του ανθρώπινου σώματος να αυτοθεραπεύεται, το οποίο μπορούσε να δυναμωθεί και υποστηριχθεί με τα κατάλληλα βότανα. Στην παραδοσιακή κινέζικη ιατρική το 'qι' είναι η πρωτογενής ενέργεια που διατηρεί την ζωή και την υγεία. Στην Ayurveda είναι το 'prana', στην δυτική ιατρική ο Ιπποκράτης έγραψε για το 'Φυσιν, νοσων ιατρός' ή την θεραπευτική δύναμη της φύσης και οι μοντέρνοι βοτανολόγοι ιατροί και οι ομοιοπαθητικοί χρησιμοποιούν την ζωτική ενέργεια.
Η σημασία της έννοιας 'ζωτική ενέργεια' μειώθηκε στη δύση από την φιλοσοφία του Rene Descartes. Ο Γάλλος μαθηματικός χώρισε τον κόσμο σε σώμα και πνεύμα, φύση και ιδέες. Η φιλοσοφία του υποστήριζε ότι η 'ζωτική ενέργεια' που κρατάει τον οργανισμό σε υγεία ήταν θρησκευτικής σημασίας παρά έννοια της αυτογνωστικής επιστήμης. Για την μοντέρνα ιατρική πρακτική που πήγαινε μπροστά με επιστημονικά αποδεδειγμένα γεγονότα, η έννοια της ζωτικής δύναμης ήταν μνήμες από την άγνοια και την προκατάληψη που ήταν μέρος της παλαιότερης ιατρικής πρακτικής.
Ακόμα και πριν τον Descartes, η ορθολογική προσέγγιση της επιστημονικής
Παραδοσιακά γιατρικά στον μεσαίωνα
 |
| Μεσαιωνικός θεραπευτής |
Όπως συμβαίνει και σήμερα, έτσι και τότε πολλές φυλές και λαοί βασίζονταν στους σοφούς, γιατρούς ή ιερείς για να γιατρέψουν τις ασθένειές τους. Αυτοί οι θεραπευτές είχαν τις περισσότερες φορές πλήρη άγνοια σε ότι αφορούσε την σχολαστική ιατρική, παρόλα αυτά με την εμπειρία που αποκτούσαν και την μαθητεία δίπλα στους θεραπευτές που τους μυούσαν, αντιμετώπιζαν τις ασθένειες, βοηθούσαν στις γέννες και χρησιμοποιούσαν τα τοπικά διαθέσιμα βότανα της περιοχής τους για να επιτύχουν το σκοπό τους. Τείνουμε να υποβαθμίζουμε της ιατρικές ικανότητες κάποιων μη αναπτυγμένων ανθρώπινων κοινοτήτων και συγκεκριμένα στην Μεσαιωνική Ευρώπη, αλλά υπάρχουν αβάσιμες πληροφορίες που αποδεικνύουν το αντίθετο. Για παράδειγμα, σχετικά σύγχρονες ανασκαφές σε ένα μοναστήρι του 11ου αιώνα στην Σκωτία έφεραν στην επιφάνεια ότι οι μοναχοί εκεί χρησιμοποιούσαν εξωτικά φυτά ,όπως η οπιούχα παπαρούνα και η κάνναβης, ως παυσίπονα και αναλγητικά.
 |
| Οι γιατροί του Myddfai |
Παρόμοια, οι βοτανολόγοι στο Myddfai, ένα χωριό της Νότιας Ουαλίας, γνώριζαν την διδασκαλία του Ιπποκράτη και χρησιμοποιούσαν στην πρακτική τους πληθώρα από φαρμακευτικά φυτά. Για παράδειγμα, ορίστε μια από τις συνταγές τους για να δυναμώσουν την όραση κάποιου ασθενή του 13ου αιώνα μ.Χ.:
''Πάρτε Ευφρασία και κόκκινο μάραθο, μία χούφτα από το καθένα, και μισή χούφτα απήγανο, αποστάξτε τα και πλύνετε τα μάτια σας με αυτά καθημερινά''.
Ισλαμική απεικόνιση του μανδραγόρα
H Dhanvantari
Η Ισλαμική και Ινδική ιατρική του 5ου - 15ου αιώνα
Η παραδοσιακή πρακτική ιατρική έμεινε σχεδόν ανεπηρέαστη από σαρωτικές δυνάμεις της ιστορίας, αλλά η σχολαστική δυτική ιατρική υπέφερε ιδιαίτερα με την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Χάρη στην άνθηση της Αραβικής κουλτούρας τα επιτεύγματα της Ελληνικής και Ρωμαϊκής περιόδου κατάφεραν να διασωθούν και να εξελιχθούν. Η εξάπλωση του Ισλαμικού πολιτισμού στην Βόρεια Αφρική και στη τωρινή Ιταλία, Ισπανία και Πορτογαλία έφερε σαν αποτέλεσμα την ίδρυση σημαντικών ιατρικών σχολών, όπως της Κόρδοβας στην Ισπανία. Οι Άραβες απέδειξαν ότι ήταν άριστοι φαρμακοποιοί, κάνοντας μείξεις των θεραπευτικών φυτών για να βελτιώσουν την φαρμακευτική τους ικανότητα και τη γεύση τους. Οι επαφές τους με την Ινδική και Κινέζικη ιατρική σημαίνει ότι είχαν ένα αξιόλογο εύρος από ιατρικές και βοτανικές γνώσεις για να δουλέψουν.
 |
| Ο Avicenna |
Ο Avicenna, που έζησε γύρω στο 10ο αιώνα μ.Χ. ήταν ένας από τους σημαντικότερους γιατρούς μέχρι τώρα. Ο ίδιος έγραψε το έργο 'Canon of Medicine' το οποίο και διδάσκονταν σε σχεδόν όλες τις ιατρικές σχολές της τότε εποχής. Ο ίδιος έγραψε πάνω από 450 έργα με διάφορα θέματα και τα 40 από αυτά ήταν ειδικά για την ιατρική. ΟAvicenna στην θεωρία του κράτησε τους 4 χυμούς και ιδιοσυγκρασίες, τους ίδιους που υποστήριζε ο Ιπποκράτης και ο Γαληνός.
Ακόμα πιο ανατολικά, τον 7ο αιώνα π.Χ. η Ινδία γνώρισε έναν χρυσό αιώνα άνθησης της ιατρικής. Χιλιάδες μαθητές, σπούδασαν την Ayurveda σε ιατρικές σχολές και ιδιαίτερα στην Nalanda. Εκεί, οι λόγιοι κατέγραφαν τα ιατρικά επιτεύγματα της εποχής και προόδευαν σε τομείς όπως η ίδρυση νοσοκομείων, οίκους μητρότητας και την δημιουργία βοτανικών κήπων για φαρμακευτικούς λόγους. Η Ayurveda πίστευε 5 στοιχεία σε αντίθεση με την ελληνική χυμική θεωρία των 4 στοιχείων, προσθέτοντας τον 'αιθέρα' στα ήδη γνωστά. Από τότε μέχρι σήμερα η παραδοσιακή Ινδική ιατρική παρέμεινε μια ολιστική μορφή θεραπείας κοιτάζοντας όλον τον οργανισμό σαν ένα.
Θεραπευτές την κεντρικής και νότιας Αμερικής
Στην άλλη πλευρά του κόσμου, στους πολιτισμούς των Μάγια, Αζτέκων και Ίνκας , η βοτανική παράδοση ήταν ιδιαίτερα δυνατή, έχοντας πολύ καλή γνώση για τα τοπικά φαρμακευτικά φυτά. Υπάρχουν πληροφορίες ότι οι Ίνκας είχαν πάρει βοτανολόγους από την τωρινή περιοχή της Βολιβίας, πίσω στο Cuzco του Περού, καθώς κατείχαν πολύ σημαντικές γνώσεις και ικανότητες, ανάμεσα σε αυτές να καλλιεργούν πενικιλίνη σε φλούδες πράσινης μπανάνας.
Την ίδια στιγμή υπήρχαν πολιτισμοί που η ιατρική και η θρησκεία ήταν ιδιαίτερα συνδεδεμένες. Ένα ακραίο παράδειγμα είναι οι Αζτέκοι. Εκεί οι πάσχοντες από δερματικές παθήσεις, για να κατευνάσουν τον θεό Xipe, φορούσαν τα γδαρμένα δέρματα των θυσιασμένων θυμάτων. Ευτυχώς παρόμοιες θυσίες δεν ήταν ο μόνος τρόπος της θεραπείας μίας ασθένειας. Πολλά βοτανικά σκευάσματα ήταν γνωστά τότε, συμπεριλαμβάνοντας είδη του Σμίλαξ, Smilax spp., ένα βότανο που χρησιμοποιούνταν από τότε για να θεραπεύσει την ψωρίαση και άλλες σχετικές ασθένειες.
Γιατρός των Ίνκας
Γιατρός των Αζτέκων
Η Τροτούλα του Σαλέρνο
Η Hildegard του Bingen
Η αναγέννηση της Ευρωπαϊκής ευρυμάθειας 1000-1400 μ.Χ.
Στις αρχές του Μεσαίωνα οι ευρωπαίοι λόγιοι άρχισαν σιγά σιγά να απορροφούν την αραβική ιατρική γνώση, ενώ την ίδια στιγμή πολλά ελληνικά, αιγυπτιακά και ρωμαϊκά ιατρικά κείμενα που φυλάγονταν στις βιβλιοθήκες της Κωνσταντινούπολης άρχισαν να κυκλοφορούν πάλι στην Ευρώπη και να ιδρύονται ιατρικές σχολές, πανεπιστήμια και νοσοκομεία.
Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η ιατρική σχολή του Σαλέρνο στην δυτική ακτή της Ιταλίας. Όχι μόνο επέτρεπαν την μάθηση σε μαθητές οποιασδήποτε θρησκείας αλλά επέτρεπαν και την φοίτηση σε γυναίκες, που μέχρι πριν δεν επιτρέπονταν. Μάλιστα το 1050 μ.Χ. η Τροτούλα μετά την μαθητεία της στη σχολή υπήρξε καθηγήτρια στην ίδια σχολή και έγραψε και ένα πολύ σημαντικό βιβλίο πάνω στην μαιευτική. Τα βότανα φυσικά ήταν το κέντρο της θεραπείας και ένα από τα γνωμικά της σχολής του Σαλέρνο ήταν το εξής:
''Φασκόμηλο, ο σωτήρας΄φύση ο συμφιλιωτής''.
Γύρω στον 12ο αιώνα το εμπόριο με την Ασία και την Αφρική είχε αναπτυχθεί πολύ, έτσι δεκάδες νέα φυτά και μπαχαρικά έφταναν συνεχώς στην Ευρώπη. Η Hildegard του Bingen, ton 11ο αιώνα, μία σπουδαία Γερμανίδα μύστης, φιλόσοφος και βοτανολόγος θεωρούσε την Alpinia officinarum σαν το 'μπαχάρι της ζωής', που δόθηκε από τους Θεούς ώστε να προσφέρει υγεία και να προστατεύσει τους ανθρώπους από τις ασθένειες. Το βότανο αυτό προέρχονταν από την Ασία, όπου και χρησιμοποιούταν σαν τονωτικό και θερμαντικό του γαστρεντερικού συστήματος.
Η ενοποίηση της Ασίας
Τα ταξίδια του Μάρκο Πόλο στην Κίνα, τον 14ο αιώνα, συνέπεσε με την ενοποίηση όλης της Ασίας, από την Κίτρινη θάλασσα στην Κίνα μέχρι την Μαύρη θάλασσα στην νοτιοανατολική Ευρώπη από τον Τζέκινς Χαν και τον εγγονό του. Ευτυχώς ούτε η κινέζικη αλλά ούτε και η Ινδική ιατρική παράδοση απειλήθηκε από αυτή την κατάκτηση. Οι Μογγόλοι αρχηγοί ήταν αυστηροί απέναντι στην απαγόρευση συγκεκριμένων τοξικών φυτών, όπως το Ακόνιτο (Aconitum napellus), αλλά το διάταγμά τους είχε ένα στοιχείο αυτοσυντήρησης, αν λάβουμε υπόψη την εναλλακτική χρήση του ακόνιτου σαν δηλητήριο που βάζανε στα βέλη τους, κάτι που χρησιμοποιούσαν απέναντι στους εχθρούς τους.
Σε άλλα μέρη της Ασίας, όπως το Βιετνάμ και η Ιαπωνία, η κινέζικη κουλτούρα και ιατρική άσκησαν την πρωταρχική επιρροή. Παρότι η kampoh, η παραδοσιακή γιαπωνέζικη ιατρική, είναι μοναδική στην χώρα αυτή, οι ρίζες της πηγάζουν από την κινέζικη πρακτική.
Τζέκινς Χαν
Γιαπωνέζος γιατρός
Εμπόριο τον 15ο αιώνα
Το εμπόριο μεταξύ ηπείρων
Κατά τον 15ο αιώνα πληθώρα από καινούρια εξωτικά φυτά πλημμύρισαν στην Ευρώπη. Μερικά από αυτά ήταν το τζίντζερ (Zingiber officinalis), το κάρδαμο (Eletteria cardamomum), το μοσχοκάρυδο (Myristica fragrans), το τουρμέρικ (Curcuma longa), η κανέλα (Cinnamomum verum) και η σέννα (Cassia senna). Αυτή η σχέση βέβαια ήταν και από τις 2 πλευρές, καθώς ευρωπαϊκά φυτά έφταναν στην Κίνα, όπως το φασκόμηλο (Salvia officinalis).
Η άφιξη του Κολόμβου στην Αμερική την ίδια περίπου περίοδο, μαζί με τα άλλα λάφυρα, έφερε πίσω πληθώρα από άγνωστα μέχρι τότε φυτά. Κάποια από αυτά ήταν τα Guaiacum officinale και Cinchona spp με πολύ ισχυρή δράση απέναντι στην μαλάρια, σύφιλη, πυρετούς, ανεμοβλογιά και άλλες σοβαρές ασθένειες.
Η υγεία και η υγιεινή από το 1400 - 1700 μ.Χ.
Με όλα τα καινούρια φαρμακευτικά φυτά που πια χρησιμοποιούνταν στην Ευρώπη και την θεραπευτική γνώση που είχε αποκτηθεί από την Ασία, Αφρική και Αμερική σε επισκέψεις των ευρωπαίων εκεί, έπρεπε η υγεία των ανθρώπων να είχε βελτιωθεί κατά πολύ. Η αλήθεια όμως είναι ότι συνέβαινε το αντίθετο, καθώς εκείνη την περίοδο η Ευρώπη αντιμετώπιζε πολύ δύσκολες ασθένειες. Σε αντίθεση, οι Ινδιάνοι στην Αμερική, πριν την άφιξη του Κολόμβου είχαν μεγαλύτερη μακροζωία και υγιέστερες ζωές από ότι οι Ευρωπαίοι. Αυτό δεν είναι δύσκολο να το φανταστεί κανείς, όταν στις ευρωπαϊκές χώρες υπήρχαν ανοιχτοί βόθροι, υπερπληθυσμός και άγνοια για την καθημερινή, απλή υγιεινή.
Καταστάσεις σαν τις παραπάνω, ήταν γόνιμο έδαφος για την εξάπλωση των αρουραίων, φορέων της πανούκλας από τα Μεσογειακά λιμάνια στην δυτική Ευρώπη. Από τα μέσα του 14ου αιώνα η πανούκλα σκότωσε εκατομμύρια ανθρώπους και σε κάποιες περιπτώσεις γύρω στο 50% του πολιτισμού. Καμία θεραπεία, ούτε βοτανική, ούτε από ιχνοστοιχεία μπορούσε να εμποδίσει αυτή την θανάσιμη πληγή. Έτσι, οι επιδημίες συνέχιζαν να καταπληγούν την Ευρώπη και την Ασία μέχρι τα μέσα του 18ου αιώνα.
Η σύφιλη, ήταν ακόμα μια ασθένεια που εξαπλώνονταν στους θαλασσοπόρους. Θεωρείτε ότι έφτασε στην Νάπολη από το πλήρωμα του Κολόμβου, οι οποίοι την έφεραν από την Καραϊβική γύρω στην δεκαετία του 1490 - 1500. Πολύ γρήγορα εξαπλώθηκε στην Ευρώπη και έφτασε στην Ασία γύρω στο 1550,
Οι Ευρωπαίοι γιατροί είχαν μικρή επιτυχία απέναντι σε τόσο δυνατές ασθένειες όπως η πανούκλα. Ίσως, αν η πρακτική τους δεν βασίζονταν τυφλά στην θεωρία του Γαληνού και εξελίσσονταν συνεχώς όπως συνέβαινε στη Κίνα και στην Ινδία, όπου η ήδη γνωστή πρακτική εμπλουτίζονταν από τις νέες γνώσεις και αναθεωρούνταν, τα πράγματα να ήταν διαφορετικά. Πολλοί θάνατοι σημειώθηκαν προς τους ασθενείς των ευρωπαίων γιατρών, προσπαθώντας να φέρουν την χυμική ισορροπία, χορηγώντας τοξικά ιχνοστοιχεία ή με αιματοχυσία. Πράγματι, η αυξανόμενη χρήση των θεραπειών με ιχνοστοιχεία, όπως o υδράργυρος, οδήγησαν προς την ανάπτυξη των χημικών παρασκευασμάτων, με αποκορύφωμα την απόσπαση της ιατρικής πρακτικής από τα βοτανικά σκευάσματα.
Η πανούκλα
Στολή γιατρού για την πανούκλα
O Παράκελσος
Η επιρροή του Παράκελσου
Ο Παράκελσος ήταν από τους πρώτους γιατρούς που δεν ακολούθησαν την θεωρία του Γαληνού και επέλεξε την λεπτομερή παρακολούθηση της ιατρικής. Ο ίδιος υποστήριζε ότι δεν πήρε γνώσεις ούτε από τον Ιπποκράτη, ούτε τον Γαληνό, ούτε από κανέναν άλλο. 'Πήρα την γνώση μου από τον καλύτερο δάσκαλο, την εμπειρία και την σκληρή δουλειά'. 'Ο γιατρός δεν χρειάζεται ευγλωττία ή να έχει γνώσεις των γλωσσών ή των βιβλίων, αλλά την γνώση της φύσεις και των έργων της'. Ο ίδιος έλεγε: 'εξαρτάται μόνο από την δόση αν κάτι είναι θεραπευτικό ή δηλητήριο'.
Έτσι ο Παράκελσος είχε σημαντική επιρροή στην εξέλιξη της χημείας, της μοντέρνας ιατρικής, της βοτανικής ιατρικής και της ομοιοπαθητικής. Είναι γνωστός ως ο 'Πατέρας της χημείας', αλλά και σαν αλχημιστής. Ο Παράκελσος ήταν επίσης ακόλουθος του 'Doctrine of Signatures' - 'Δόγμα των υπογραφών', μία αρχαία θεωρία που υποστήριζε ότι η μορφή ενός φυτού προσδιόριζε το τι ασθένειες θα θεράπευε. Επίσης πίστευε στην χρήση των τοπικών φυτών, αντί στην εισαγωγή ακριβών εξωτικών φυτών.
Ο Culpeper και η εκτύπωση βοτανικών έργων
Την υπεράσπιση της χρήσης τοπικών θεραπευτικών φυτών του Παράκελσου υποστήριξε έντονα ο Culpeper, λίγο αργότερα. Το πιο γνωστό του βιβλίο ήταν το 'The English physitian' και είχε την εξής υποσημείωση: 'Περιέχοντας μια πλήρη μέθοδο όπου ο άνθρωπος μπορεί να διατηρήσει το σώμα του σε υγεία, να θεραπεύσει τον εαυτό του από κάποια ασθένεια με κόστος 3 πένες, με πράγματα που φυτρώνουν μόνο στην Αγγλία, που είναι ότι καλύτερο για τα αγγλικά σώματα'.
 |
| O Nicholas Culpeper |
Παρότι το 'The English physitian' ήταν πολύ δημοφιλές, και άλλα βιβλία βοτανολογίας έγιναν σύντομα δημοφιλή και υπήρχαν πια σε αρκετά νοικοκυριά. Βιβλία όπως το 'Περί ύλης ιατρικής' του Διοσκουρίδη τυπώθηκαν για πρώτη φορά και επανεκτυπώθηκαν σε πολλές εκδόσεις και γλώσσες.
To 'The English Physitian'
Θανάσιμες θεραπείες
Με το τέλος του 16ου αιώνα, ο Παράκελσος είχε γίνει η πιο σημαντική μορφή της χημικής ιατρικής. Παρότι ο ίδιος όμως έλεγε να δίνεται μεγάλη προσοχή στα μεταλλικά δηλητήρια, όπως ο υδράργυρος, το αρσενικό και το αντιμόνιο οι μοντέρνοι γιατροί δεν ήταν τόσο προσεκτικοί. Όλο και μεγαλύτερες δόσεις από το καλόμελο, μια καθαρκτική ουσία δίνονταν σε ασθενείς με σοβαρές αρρώστιες όπως η σύφιλη και άλλες, χρησιμοποιούνταν, σε βαθμό που πολλές φορές τα συμπτώματα της θεραπείας ήταν χειρότερα της ασθένειας. Κάποιοι ασθενείς πέθαιναν και άλλοι υπέφεραν από την υπερβολική δόση υδραργύρου και άλλων στοιχείων.
Η φράση του Ιπποκράτη ' Οι απελπιστικές καταστάσεις χρειάζονται επιθετική θεραπεία' είχε σίγουρα παρεξηγηθεί και στην Ευρώπη και στη Αμερική, όπου ήταν πολύ σύνηθες εξαιρετικά καθαρκτικές θεραπείες και αιματοχυσίες. Αυτές οι πρακτικές έφτασαν στο ζενίθ τους τον 19ο αιώνα με τις ηρωικές δόσεις. Ο Δρ Benjamin Rush, κράτησε ότι μόνο το καλόμελο και η αιματοχυσία χρειάζονταν στην ιατρική πρακτική. Η θέση του ήταν ακραία, αλλά η αλήθεια ήταν ότι οι βοτανικές θεραπείες γίνονταν ολοένα και πιο σπάνιες.
Ο νέος ορθολογισμός
Με την νέα έμφαση στις χημικές θεραπείες η μοντέρνα ιατρική είδε λοξά την έννοια της 'ζωτικής δύναμης'. Μέχρι το τέλος του 16ου αιώνα όλες οι θεραπευτικές παραδόσεις δίνονταν με την έννοια του δουλεύοντας με την φύση, με την ικανότητα του ανθρώπινου σώματος να αυτοθεραπεύεται, το οποίο μπορούσε να δυναμωθεί και υποστηριχθεί με τα κατάλληλα βότανα. Στην παραδοσιακή κινέζικη ιατρική το 'qι' είναι η πρωτογενής ενέργεια που διατηρεί την ζωή και την υγεία. Στην Ayurveda είναι το 'prana', στην δυτική ιατρική ο Ιπποκράτης έγραψε για το 'Φυσιν, νοσων ιατρός' ή την θεραπευτική δύναμη της φύσης και οι μοντέρνοι βοτανολόγοι ιατροί και οι ομοιοπαθητικοί χρησιμοποιούν την ζωτική ενέργεια.
Η σημασία της έννοιας 'ζωτική ενέργεια' μειώθηκε στη δύση από την φιλοσοφία του Rene Descartes. Ο Γάλλος μαθηματικός χώρισε τον κόσμο σε σώμα και πνεύμα, φύση και ιδέες. Η φιλοσοφία του υποστήριζε ότι η 'ζωτική ενέργεια' που κρατάει τον οργανισμό σε υγεία ήταν θρησκευτικής σημασίας παρά έννοια της αυτογνωστικής επιστήμης. Για την μοντέρνα ιατρική πρακτική που πήγαινε μπροστά με επιστημονικά αποδεδειγμένα γεγονότα, η έννοια της ζωτικής δύναμης ήταν μνήμες από την άγνοια και την προκατάληψη που ήταν μέρος της παλαιότερης ιατρικής πρακτικής.
 |
| Ο Rene Descartes. |
Ακόμα και πριν τον Descartes, η ορθολογική προσέγγιση της επιστημονικής
και ιατρικής αναζήτησης είχε αρχίσει να φέρνει αποτελέσματα. Αργά αλλά σταθερά η ιατρική κατανόηση των σωματικών ενεργειών κέρδιζε έδαφος.
ΟWilliam Harvey είχε κάνει μια πολύ λεπτομερή έρευνα της καρδιάς και του κυκλοφορικού, δίνοντας στοιχεία για πρώτη φορά , ότι η καρδιά στέλνει αίμα σε όλο το σώμα, σε αντίθεση με την θεωρία του Γαληνού. Η δουλειά του εκδόθηκε το 1628 και θεωρείται κλασσικό παράδειγμα της εξέλιξης της ιατρικής.
Από τον Harvey και μετά η επιστήμη έχει κάνει τρομερή πρόοδο στην κατανόηση της λειτουργίας του οργανισμού σε βιοχημικό επίπεδο και στο να διαχωρίζει διαφορετικές λειτουργίες των ασθενειών. Παρόλα αυτά, αν το συγκρίνει κάποιος συνολικά μπορούσε να πει ότι δεν έχει κατορθώσει να καταπολεμά την εξάλειψη των σύγχρονων ασθενειών.
To 'American Indian Medicine'
Το 'A treatise of the scurvy'.
Το κενό στην επιστημονική προσέγγιση
Από τα προηγούμενα φαίνεται ότι η καινούρια αυτή ιατρική μπορούσε να δημιουργηθεί μόνο με την αποκόλληση της παραδοσιακής ιατρικής, που μέχρι πριν ήταν συνυφασμένες. Για παράδειγμα, παρόλο που η παραδοσιακή ιατρική σε γενικές γραμμές στερούσε σε επιστημονικές εξηγήσεις, ήταν μπροστά από την καινούρια ιατρική στον τρόπο που εφαρμόζονταν θεραπευτικά. Στο 'American Indian Medicine' o Virgil Vogel, δίνει ένα παράδειγμα της 'άγνοιας' της παραδοσιακής θεραπευτικής που ξεπερνά την κατανόηση της καινούριας ιατρικής εφαρμογής. "Κατά την διάρκεια του χειμώνα του 1535-6, τα τρία καράβια του Jacques Cartier είχαν αποκλειστεί στα παγωμένα νερά του ποταμού St Laurence, κοντά στο Μόντρεαλ. Καλυμμένοι από 1.2 μέτρα χιόνι οι 110 άντρες επιβίωναν με τις τροφές που είχαν στην διάθεσή τους στο καράβι. Σύντομα, το σκορβούτο ήταν τόσο κοινό ανάμεσά τους, που στα μέσα του Μάρτη, 25 άντρες είχαν ήδη πεθάνει και οι υπόλοιποι βρίσκονταν σε τέτοια κατάσταση υγείας που η ιδέα της ανάρρωσής τους είχε εγκαταλειφθεί. Καθώς η κρίση επιδεινώνονταν, ο Cartier είχε την τύχη να ξανασυναντήσει την Ινδιάνο αρχηγό Domagaia, που η ίδια τον είχε θεραπεύσει από το σκορβούτο με τους χυμούς ενός συγκεκριμένου δέντρου. Η Ινδιάνα αρχηγός μάζεψε κλαδιά από το μαγικό δέντρο, έβρασε το φλοιό και τα φύλλα, κάνοντας ένα αφέψημα και έβαλε τα κατακάθια πάνω στα πόδια τους. Όσοι δέχτηκαν την θεραπεία, γιατρεύτηκαν πολύ σύντομα και έτσι οι Γάλλοι θαύμασαν τις ιατρικές ικανότητες των ντόπιων. ''
Φυσικά, οι Ινδιάνοι δεν ήξεραν για την έλλειψη βιταμίνης C και ότι μπορούσε να δημιουργηθεί το σκορβούτο και ούτε θα μπορούσαν να εξηγήσουν με επιστημονικά κριτήρια γιατί λειτουργούσε το γιατρικό τους. Χρειάστηκε τονJames Lind το 1753, έναν βρετανό ναυτικό χειρούργο, να εκδώσει το βιβλίο 'A treatise of the scurvy', εμπνευσμένος από την ιστορία του Cartier. Στο βιβλίο ανέλυε ότι το σκορβούτο μπορούσε να αποφευχθεί τρώγοντας φρέσκα πράσινα λαχανικά και φρούτα και δημιουργείται λόγω της έλλειψης αυτών στη δίαιτα του ανθρώπου. Η δουλειά του James Lind είναι ένα εξαίσιο παράδειγμα για τα αποτελέσματα της ένωσης της παραδοσιακής θεραπείας με την επιστημονική και συστηματική έρευνα.
Απομονώνοντας χημικά στοιχεία
Μία ακόμη σημαντική εξέλιξη της επιστήμης που βασίστηκε στην γνώση της παραδοσιακής βοτανικής ιατρικής ήταν οι θεραπευτικές δράσεις του φυτού Digitalis purpurea. Ο Δρ. William Withering, ένας εκπαιδευμένος συμβατικός ιατρός με μεγάλο ενδιαφέρον στα φαρμακευτικά φυτά, άρχισε να ερευνά το φυτό, μετά την χορήγηση αγωγής σε κάποιο οικογενειακό του μέλος για την θεραπεία της υδρωπικίας. Βρήκε λοιπόν ότι σε διάφορες περιοχές της Αγγλίας το Digitalis χρησιμοποιούνταν παραδοσιακά για να θεραπεύσει αυτή την ασθένεια, που θεωρούνταν επίσης ένδειξη καρδιακής ανεπάρκειας. Έτσι το 1785 έγραψε το βιβλίο 'Account of the foxglove' καταγράφοντας ντουζίνες πολύ προσεκτικών ερευνών σε ασθενείς και δείχνοντας τις πανίσχυρες αλλά και επικίνδυνες ουσίες που περιείχε το φυτό, γνωστά στις μέρες μας σαν 'καρδιακές γλυκοσίδες', και το έκανε μια κοινή θεραπεία για την υδρωπικία. Οι καρδιακές γλυκοσίδες είναι αρκετά κοινές σαν θεραπεία ακόμα και στις μέρες μας για την υδρωπικία. Παρότι και αυτό το παράδειγμα που δείχνει το πάντρεμα της παραδοσιακής και της μοντέρνας ιατρικής, η νέα ιατρική πήρε άλλο μονοπάτι το 19ο αιώνα.
To 'Account of the foxglove'
Το εργαστήριο ενάντια της φύσης
Από τις αρχές του 19ου αιώνα, το χημικό εργαστήριο άρχισε να αντικαθιστά την μητέρα φύση ως πηγή φαρμάκων. Το 1803, απομονώθηκαν ναρκωτικά αλκαλοειδή, η μορφίνη, από την οπιούχα παπαρούνα (Papaver somniferum). Ένα χρόνο αργότερα απομονώθηκε η ινουλίνη από το Inula helenium. Το 1838 το ίδιο έγινε με το σαλικυλικό οξύ, ουσία που αποτελεί την ασπιρίνη, από την λευκή ιτιά (Salix alba) και κατασκευάστηκε στο εργαστήριο το 1860. Από αυτό το σημείο η βοτανική ιατρική και η βιοϊατρική πήραν άλλον δρόμο. Η ασπιρίνη κατασκευάστηκε πρώτα στην Γερμανία το 1899, αλλά ήταν ακόμα ένα νέο βήμα. Για την ώρα, εκείνη την περίοδο, η επιρροή των πανεπιστημίων, των ιατρικών σχολών και των ιατρικών εργαστηρίων στην Ευρώπη ήταν περιορισμένη. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να επικρατεί ακόμα η βοτανική ιατρική σαν μορφή θεραπείας στους περισσότερους ανθρώπους ανά τον κόσμο.
Νέα σύνορα, νέα βοτανικά σκευάσματα
Όπου και να εγκαταστάθηκαν οι Ευρωπαίοι μετανάστες στις μεγάλες μεταναστάσεις του 18ου και 19ου - στη Βόρεια και Νότια Αμερική, Νότια Αμερική ή Αυστραλία - τα περισσότερα από τα φάρμακα που που ξέρανε στις χώρες όπου κατάγονταν, δεν ήταν διαθέσιμα ή εξαιρετικά ακριβά. Αυτοί οι μετανάστες λοιπόν είδαν ότι οι ντόπιοι κατείχαν πολύ πλούσια γνώση για τις θεραπευτικές ιδιότητες των τοπικών διαθέσιμων φυτών. Για παράδειγμα οι μετανάστες στην Νότια Αφρική έμαθαν για τις διουρητικές ιδιότητες της Barosma betulina από τους ντόπιους και με τον ίδιο τρόποι οι μετανάστες της Αυστραλίας έμαθαν και βίωσαν τις αντισηπτικές ικανότητες του Malaleuca alternifolia από τους Αυστραλούς ιθαγενείς. Η Μεξικάνικη βοτανική ιατρική, όπως είναι γνωστή στις μέρες μας είναι μια μίξη από βότανα και πρακτικες των Μάγιας, Αζτέκων και των Ισπανών.
Στη Βόρεια Αμερική, οι ντόπιοι θεραπευτές ήταν ιδιαίτερα ικανοί στο να γιατρεύουν εξωτερικές πληγές και τσιμπήματα, σε αντίθεση με τους ευρωπαίους αντίστοιχους θεραπευτές σε αυτό τον τομέα της ιατρικής. Αυτό το γεγονός δεν πρέπει να μας ξαφνιάζει βλέποντας κάποια από τα διαθέσιμα φαρμακευτικά βότανα που είχαν στην κατοχή τους, όπως η εχινάτσεα (Echinacea angustifolia), η λομπέλια (Lobelia inflata), και η υδραστίς (Hydrastis canadensis).
Οι Ευρωπαίοι μετανάστες έμαθαν πάρα πολλά παρατηρώντας τις πρακτικές αυτές. Στην διάρκεια του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα πάρα πολλά φυτά προστείθονταν στις λίστες των φαρμακευτικών φυτών. Μαζί με τα τρία είδη που αναφέρθηκαν στην παραπάνω παράγραφο, περίπου 170 ενδημικά φυτά προστέθηκαν στις λίστες της Φαρμακοποιϊας των Ηνωμένων πολιτειών.
Barosma betulina
Hydrastis canadensis
Ο Samuel Thomson
Ο Samuel Thomson και οι ακόλουθοί του
H lobelia και το τσιλι (Capsicum frutescens), ήταν κάποια από τα βότανα που υπεράσπιζε ο Samuel Thompson, ένας ανορθόδοξος βοτανολόγος ιατρός, που υποστήριζε ότι όλεσ οι ασθένειες προέρχονταν από κρύωμα. H απλή προσέγγισή του ήταν σε πλήρη αντίθεση με τις τότε πρακτικές της συμβατικής ιατρικής. Οι μέθοδοί του, ήταν συχνά πολύ αποδοτικές και ταίριαζαν πολύ στις ανάγκες των ανθρώπων που ζούσαν στις μεθόριες περιοχές. Στο σύστημά του, που σε πολλούς τρόπους ήταν ένα αρχικό σύστημα φυσικοθεραπείας, η ασθένεια αντιμετωπίζεται με φυσικά καλλιεργημένη τροφή, καθαρό αέρα, ηλιοφάνεια και φυσικά φάρμακα.
Έτσι έγινε πολύ δημοφιλές με εκατομμύρια ανθρώπων, ιδιαίτερα στην Βόρεια Αμερική, να ακολουθούνε τις μεθόδους του. H επιτυχίε του Thompson μειώνονταν όταν πιο εξελιγμένες βοτανολογικές πρακτικές γίνονταν γνωστές, όπως των Eclectics, στην Αμερική και των Physiomedicalists στην Μεγάλη Βρεττανία. Για παράδειγμα στον πλούσιο ιατρικό κόσμο του 19ου αιώνα στην Αμερική, που επίσης γνώρισε την γέννηση της οστεοπαθητικής και της χειροπρακτικής.
Δυτικές επιρροές στην ασιάτικη ιατρική
Στην άλλη πλευρά του κόσμου, στην Κίνα, οι πρακτικές του Thompson, μπορεί να κοιτάζονταν με κάποια έκπληξη, αλλά θα ήταν κάπως γνωστές. Στην Κινέζικη ιατρική, πάντα υπήρχε μια αντιπαράθεση σχετικά με τον βαθμό που η ασθένεια επηρρεάζονταν από το κρύο και πόσο ή αν επηρεάζεται από την ζέστη. Το Shanghanlun, το οποίο γράφτηκε τον 2ο αιώνα μ.Χ. και επανεκτυπώθηκε πολλές φορές τα επόμενα 1800 χρόνια, συνιστά την κανέλα, Cinnamonum zeylanicum, σαν κύρια αγωγή όταν ο ασθενής τρέμει από τον πυρετό, αναπνέει βαριά και αισθάνεται ζαλάδα. Στον 14ο αιώνα ο Wang Lu, διέκρινε τις ασθένειες σε ψυχρογενής και εμπύρετες και τις αντιμετώπιζε με διαφορετική προσέγγιση. Αυτή η διαφοροποίηση αναπτύχθηκε με μεγαλύτερη λεπτομέρεια από διαφορετικούς Κινέζους βοτανολόγους μέχρι τον 19ο αιώνα.
Κατά την διάρκεια της αρχής του 19ου αιώνα, η επιρροή της δυτικής βιοϊατρικής άρχισε να επηρρεάζει τις πρακτικές και της Ινδίας και της Κίνας. Αυτό, ήταν ιδιαίτερα ωφέλιμο σε πολλές πλευρές. H συνετή ενσωμάτωση των επιστημονικών αρχών και μεθόδων στην παραδοσιακή βοτανική ιατρική προσέφερε την πιθανότητα ιδιαίτερης βελτίωσης της αποτελεσματικότητας της παραδοσιακής ιατρικής.
Παρόλα αυτά, στην Ινδία, κάτω από την Βρετανική κυριαρχία, η δυτική ιατρική έγινε η μόνη ιατρική επιλογή. Η Ayurveda, αντιμετωπίζονταν σαν λιγότερο σημαντική της βιοϊατρικής. Η δυτική πρακτική εισήχθη όχι σαν συμπληρωματική της παραδοσιακής, αλλά για να την αντικαταστήσει. Σύμφωνα με τον Robert Svodoba, πριν το 1835 οι δυτικοί ιατροί και οι Ινδοί ομόλογοί τους αντάλλασαν γνώσεις. Από εκεί και πέρα όμως, μόνο η δυτική ιατρική αναγνωρίζονταν σαν νόμιμη και θεμιττή και τα Ανατολικά συστήματα αποθαρρυνονταν ενεργά.
Στην Κίνα, η επιρροή των δυτικών ιδεών ήταν λιγότερο τραυματική. Πολλοί μαθητές της Κινέζικης ιατρικής σπούδαζαν την Δυτική ιατρική, χωρίζ όμως να απαρνούνται την παραδοσιακή ιατρική τους, ούτε την εξέλιξη αυτής. Γενικά, κάθε παράδοση αναγνωρίζονταν σαν να έχουν και πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα.
Το Shanghanlun
H βοτανική ιατρική εκτός νόμου 1850-1900
 |
| O William Harvey |
Από τον Harvey και μετά η επιστήμη έχει κάνει τρομερή πρόοδο στην κατανόηση της λειτουργίας του οργανισμού σε βιοχημικό επίπεδο και στο να διαχωρίζει διαφορετικές λειτουργίες των ασθενειών. Παρόλα αυτά, αν το συγκρίνει κάποιος συνολικά μπορούσε να πει ότι δεν έχει κατορθώσει να καταπολεμά την εξάλειψη των σύγχρονων ασθενειών.
To 'American Indian Medicine'
Το 'A treatise of the scurvy'.
Το κενό στην επιστημονική προσέγγιση
Από τα προηγούμενα φαίνεται ότι η καινούρια αυτή ιατρική μπορούσε να δημιουργηθεί μόνο με την αποκόλληση της παραδοσιακής ιατρικής, που μέχρι πριν ήταν συνυφασμένες. Για παράδειγμα, παρόλο που η παραδοσιακή ιατρική σε γενικές γραμμές στερούσε σε επιστημονικές εξηγήσεις, ήταν μπροστά από την καινούρια ιατρική στον τρόπο που εφαρμόζονταν θεραπευτικά. Στο 'American Indian Medicine' o Virgil Vogel, δίνει ένα παράδειγμα της 'άγνοιας' της παραδοσιακής θεραπευτικής που ξεπερνά την κατανόηση της καινούριας ιατρικής εφαρμογής. "Κατά την διάρκεια του χειμώνα του 1535-6, τα τρία καράβια του Jacques Cartier είχαν αποκλειστεί στα παγωμένα νερά του ποταμού St Laurence, κοντά στο Μόντρεαλ. Καλυμμένοι από 1.2 μέτρα χιόνι οι 110 άντρες επιβίωναν με τις τροφές που είχαν στην διάθεσή τους στο καράβι. Σύντομα, το σκορβούτο ήταν τόσο κοινό ανάμεσά τους, που στα μέσα του Μάρτη, 25 άντρες είχαν ήδη πεθάνει και οι υπόλοιποι βρίσκονταν σε τέτοια κατάσταση υγείας που η ιδέα της ανάρρωσής τους είχε εγκαταλειφθεί. Καθώς η κρίση επιδεινώνονταν, ο Cartier είχε την τύχη να ξανασυναντήσει την Ινδιάνο αρχηγό Domagaia, που η ίδια τον είχε θεραπεύσει από το σκορβούτο με τους χυμούς ενός συγκεκριμένου δέντρου. Η Ινδιάνα αρχηγός μάζεψε κλαδιά από το μαγικό δέντρο, έβρασε το φλοιό και τα φύλλα, κάνοντας ένα αφέψημα και έβαλε τα κατακάθια πάνω στα πόδια τους. Όσοι δέχτηκαν την θεραπεία, γιατρεύτηκαν πολύ σύντομα και έτσι οι Γάλλοι θαύμασαν τις ιατρικές ικανότητες των ντόπιων. ''
Φυσικά, οι Ινδιάνοι δεν ήξεραν για την έλλειψη βιταμίνης C και ότι μπορούσε να δημιουργηθεί το σκορβούτο και ούτε θα μπορούσαν να εξηγήσουν με επιστημονικά κριτήρια γιατί λειτουργούσε το γιατρικό τους. Χρειάστηκε τονJames Lind το 1753, έναν βρετανό ναυτικό χειρούργο, να εκδώσει το βιβλίο 'A treatise of the scurvy', εμπνευσμένος από την ιστορία του Cartier. Στο βιβλίο ανέλυε ότι το σκορβούτο μπορούσε να αποφευχθεί τρώγοντας φρέσκα πράσινα λαχανικά και φρούτα και δημιουργείται λόγω της έλλειψης αυτών στη δίαιτα του ανθρώπου. Η δουλειά του James Lind είναι ένα εξαίσιο παράδειγμα για τα αποτελέσματα της ένωσης της παραδοσιακής θεραπείας με την επιστημονική και συστηματική έρευνα.
Απομονώνοντας χημικά στοιχεία
Μία ακόμη σημαντική εξέλιξη της επιστήμης που βασίστηκε στην γνώση της παραδοσιακής βοτανικής ιατρικής ήταν οι θεραπευτικές δράσεις του φυτού Digitalis purpurea. Ο Δρ. William Withering, ένας εκπαιδευμένος συμβατικός ιατρός με μεγάλο ενδιαφέρον στα φαρμακευτικά φυτά, άρχισε να ερευνά το φυτό, μετά την χορήγηση αγωγής σε κάποιο οικογενειακό του μέλος για την θεραπεία της υδρωπικίας. Βρήκε λοιπόν ότι σε διάφορες περιοχές της Αγγλίας το Digitalis χρησιμοποιούνταν παραδοσιακά για να θεραπεύσει αυτή την ασθένεια, που θεωρούνταν επίσης ένδειξη καρδιακής ανεπάρκειας. Έτσι το 1785 έγραψε το βιβλίο 'Account of the foxglove' καταγράφοντας ντουζίνες πολύ προσεκτικών ερευνών σε ασθενείς και δείχνοντας τις πανίσχυρες αλλά και επικίνδυνες ουσίες που περιείχε το φυτό, γνωστά στις μέρες μας σαν 'καρδιακές γλυκοσίδες', και το έκανε μια κοινή θεραπεία για την υδρωπικία. Οι καρδιακές γλυκοσίδες είναι αρκετά κοινές σαν θεραπεία ακόμα και στις μέρες μας για την υδρωπικία. Παρότι και αυτό το παράδειγμα που δείχνει το πάντρεμα της παραδοσιακής και της μοντέρνας ιατρικής, η νέα ιατρική πήρε άλλο μονοπάτι το 19ο αιώνα.
To 'Account of the foxglove'
Το εργαστήριο ενάντια της φύσης
Από τις αρχές του 19ου αιώνα, το χημικό εργαστήριο άρχισε να αντικαθιστά την μητέρα φύση ως πηγή φαρμάκων. Το 1803, απομονώθηκαν ναρκωτικά αλκαλοειδή, η μορφίνη, από την οπιούχα παπαρούνα (Papaver somniferum). Ένα χρόνο αργότερα απομονώθηκε η ινουλίνη από το Inula helenium. Το 1838 το ίδιο έγινε με το σαλικυλικό οξύ, ουσία που αποτελεί την ασπιρίνη, από την λευκή ιτιά (Salix alba) και κατασκευάστηκε στο εργαστήριο το 1860. Από αυτό το σημείο η βοτανική ιατρική και η βιοϊατρική πήραν άλλον δρόμο. Η ασπιρίνη κατασκευάστηκε πρώτα στην Γερμανία το 1899, αλλά ήταν ακόμα ένα νέο βήμα. Για την ώρα, εκείνη την περίοδο, η επιρροή των πανεπιστημίων, των ιατρικών σχολών και των ιατρικών εργαστηρίων στην Ευρώπη ήταν περιορισμένη. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να επικρατεί ακόμα η βοτανική ιατρική σαν μορφή θεραπείας στους περισσότερους ανθρώπους ανά τον κόσμο.
Νέα σύνορα, νέα βοτανικά σκευάσματα
Όπου και να εγκαταστάθηκαν οι Ευρωπαίοι μετανάστες στις μεγάλες μεταναστάσεις του 18ου και 19ου - στη Βόρεια και Νότια Αμερική, Νότια Αμερική ή Αυστραλία - τα περισσότερα από τα φάρμακα που που ξέρανε στις χώρες όπου κατάγονταν, δεν ήταν διαθέσιμα ή εξαιρετικά ακριβά. Αυτοί οι μετανάστες λοιπόν είδαν ότι οι ντόπιοι κατείχαν πολύ πλούσια γνώση για τις θεραπευτικές ιδιότητες των τοπικών διαθέσιμων φυτών. Για παράδειγμα οι μετανάστες στην Νότια Αφρική έμαθαν για τις διουρητικές ιδιότητες της Barosma betulina από τους ντόπιους και με τον ίδιο τρόποι οι μετανάστες της Αυστραλίας έμαθαν και βίωσαν τις αντισηπτικές ικανότητες του Malaleuca alternifolia από τους Αυστραλούς ιθαγενείς. Η Μεξικάνικη βοτανική ιατρική, όπως είναι γνωστή στις μέρες μας είναι μια μίξη από βότανα και πρακτικες των Μάγιας, Αζτέκων και των Ισπανών.
Στη Βόρεια Αμερική, οι ντόπιοι θεραπευτές ήταν ιδιαίτερα ικανοί στο να γιατρεύουν εξωτερικές πληγές και τσιμπήματα, σε αντίθεση με τους ευρωπαίους αντίστοιχους θεραπευτές σε αυτό τον τομέα της ιατρικής. Αυτό το γεγονός δεν πρέπει να μας ξαφνιάζει βλέποντας κάποια από τα διαθέσιμα φαρμακευτικά βότανα που είχαν στην κατοχή τους, όπως η εχινάτσεα (Echinacea angustifolia), η λομπέλια (Lobelia inflata), και η υδραστίς (Hydrastis canadensis).
Οι Ευρωπαίοι μετανάστες έμαθαν πάρα πολλά παρατηρώντας τις πρακτικές αυτές. Στην διάρκεια του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα πάρα πολλά φυτά προστείθονταν στις λίστες των φαρμακευτικών φυτών. Μαζί με τα τρία είδη που αναφέρθηκαν στην παραπάνω παράγραφο, περίπου 170 ενδημικά φυτά προστέθηκαν στις λίστες της Φαρμακοποιϊας των Ηνωμένων πολιτειών.
Barosma betulina
Hydrastis canadensis
Ο Samuel Thomson
Ο Samuel Thomson και οι ακόλουθοί του
H lobelia και το τσιλι (Capsicum frutescens), ήταν κάποια από τα βότανα που υπεράσπιζε ο Samuel Thompson, ένας ανορθόδοξος βοτανολόγος ιατρός, που υποστήριζε ότι όλεσ οι ασθένειες προέρχονταν από κρύωμα. H απλή προσέγγισή του ήταν σε πλήρη αντίθεση με τις τότε πρακτικές της συμβατικής ιατρικής. Οι μέθοδοί του, ήταν συχνά πολύ αποδοτικές και ταίριαζαν πολύ στις ανάγκες των ανθρώπων που ζούσαν στις μεθόριες περιοχές. Στο σύστημά του, που σε πολλούς τρόπους ήταν ένα αρχικό σύστημα φυσικοθεραπείας, η ασθένεια αντιμετωπίζεται με φυσικά καλλιεργημένη τροφή, καθαρό αέρα, ηλιοφάνεια και φυσικά φάρμακα.
Έτσι έγινε πολύ δημοφιλές με εκατομμύρια ανθρώπων, ιδιαίτερα στην Βόρεια Αμερική, να ακολουθούνε τις μεθόδους του. H επιτυχίε του Thompson μειώνονταν όταν πιο εξελιγμένες βοτανολογικές πρακτικές γίνονταν γνωστές, όπως των Eclectics, στην Αμερική και των Physiomedicalists στην Μεγάλη Βρεττανία. Για παράδειγμα στον πλούσιο ιατρικό κόσμο του 19ου αιώνα στην Αμερική, που επίσης γνώρισε την γέννηση της οστεοπαθητικής και της χειροπρακτικής.
Δυτικές επιρροές στην ασιάτικη ιατρική
Στην άλλη πλευρά του κόσμου, στην Κίνα, οι πρακτικές του Thompson, μπορεί να κοιτάζονταν με κάποια έκπληξη, αλλά θα ήταν κάπως γνωστές. Στην Κινέζικη ιατρική, πάντα υπήρχε μια αντιπαράθεση σχετικά με τον βαθμό που η ασθένεια επηρρεάζονταν από το κρύο και πόσο ή αν επηρεάζεται από την ζέστη. Το Shanghanlun, το οποίο γράφτηκε τον 2ο αιώνα μ.Χ. και επανεκτυπώθηκε πολλές φορές τα επόμενα 1800 χρόνια, συνιστά την κανέλα, Cinnamonum zeylanicum, σαν κύρια αγωγή όταν ο ασθενής τρέμει από τον πυρετό, αναπνέει βαριά και αισθάνεται ζαλάδα. Στον 14ο αιώνα ο Wang Lu, διέκρινε τις ασθένειες σε ψυχρογενής και εμπύρετες και τις αντιμετώπιζε με διαφορετική προσέγγιση. Αυτή η διαφοροποίηση αναπτύχθηκε με μεγαλύτερη λεπτομέρεια από διαφορετικούς Κινέζους βοτανολόγους μέχρι τον 19ο αιώνα.
Κατά την διάρκεια της αρχής του 19ου αιώνα, η επιρροή της δυτικής βιοϊατρικής άρχισε να επηρρεάζει τις πρακτικές και της Ινδίας και της Κίνας. Αυτό, ήταν ιδιαίτερα ωφέλιμο σε πολλές πλευρές. H συνετή ενσωμάτωση των επιστημονικών αρχών και μεθόδων στην παραδοσιακή βοτανική ιατρική προσέφερε την πιθανότητα ιδιαίτερης βελτίωσης της αποτελεσματικότητας της παραδοσιακής ιατρικής.
Παρόλα αυτά, στην Ινδία, κάτω από την Βρετανική κυριαρχία, η δυτική ιατρική έγινε η μόνη ιατρική επιλογή. Η Ayurveda, αντιμετωπίζονταν σαν λιγότερο σημαντική της βιοϊατρικής. Η δυτική πρακτική εισήχθη όχι σαν συμπληρωματική της παραδοσιακής, αλλά για να την αντικαταστήσει. Σύμφωνα με τον Robert Svodoba, πριν το 1835 οι δυτικοί ιατροί και οι Ινδοί ομόλογοί τους αντάλλασαν γνώσεις. Από εκεί και πέρα όμως, μόνο η δυτική ιατρική αναγνωρίζονταν σαν νόμιμη και θεμιττή και τα Ανατολικά συστήματα αποθαρρυνονταν ενεργά.
Στην Κίνα, η επιρροή των δυτικών ιδεών ήταν λιγότερο τραυματική. Πολλοί μαθητές της Κινέζικης ιατρικής σπούδαζαν την Δυτική ιατρική, χωρίζ όμως να απαρνούνται την παραδοσιακή ιατρική τους, ούτε την εξέλιξη αυτής. Γενικά, κάθε παράδοση αναγνωρίζονταν σαν να έχουν και πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα.
Το Shanghanlun
H βοτανική ιατρική εκτός νόμου 1850-1900
| Μανώλης Μάνος Βοτανολόγος ιατρός ΠΗΓΗ | Ayurveda, Life, health and longevity |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου