Ξεχασμένες καλλιέργειες, εισαγόμενα προϊόντα

Εφτασε ο χειμώνας και ο καιρός είναι κατάλληλος για την προμήθεια των οσπρίων νέας εσοδείας.




Την κάνω πάντα από τοπικά μαγαζιά με ποιοτικά προϊόντα και δοκιμασμένα στην παράδοση. Από τα αγαπημένα και γευστικότερα -αλλά μικρότερης ίσως διατροφικής αξίας- τα ψιλοφάσουλα. Για όσους δεν γνωρίζουν, είναι τα μικρά πράσινα φασόλια σαν… σκάγια, που χρειάζονται μια διαδικασία απαλλαγής από το φλοιό που τα περιβάλλει.

Ο φίλος Βασίλης πάντως είναι ειλικρινής: Ολα ελληνικά, αλλά τα ψιλοφάσουλα Αυστραλίας. Εκεί παθαίνεις ένα μικρό σοκ, παρά το γεγονός ότι το περιμένεις. Γιατί συνειδητοποιείς για μια ακόμη φορά ότι προχωράμε σε εισαγωγές από τις πλέον απίθανες χώρες (αργότερα φίλος μου έγραψε ότι αυτός είχε προμηθευτεί Ταϋλάνδης), σε προϊόντα τα οποία αποτελούσαν πριν από χρόνια αποκλειστική καλλιέργεια στην περιοχή μας. Και τα ψιλοφάσουλα ήταν από τα κύρια προϊόντα που καλλιεργούνταν στον κάμπο της Μεσσήνης και τη γύρω περιοχή.

Ο Θόδωρος Τσερπές περιγράφει τη διαδικασία παραγωγής που ερχόταν από βάθος χρόνου με πολύ χαρακτηριστικό τρόπο: «Από παλιά οι παραγωγοί τον Αύγουστο, προτού αρχίσουν οι πλημμύρες του Παμίσου, ξεφόρτωναν κάθε χρόνο τα καλαμπόκια και τα ψιλοφάσουλα στην πλατεία που επονομάστηκε "των Αλωνίων", η οποία γέμιζε πέρα ως πέρα από τους σωρούς της παραγωγής του καθενός, ο οποίος έστηνε τότε "γιατάκι" δίπλα και φύλαγε το σωρό του μέχρι να ξεραθεί καλά στον ήλιο αρκετές ημέρες […]. Στο σωρό με τα ψιλοφάσουλα συνεργάτες και νοικοκυραίοι όρθιοι γύρω γύρω χτυπούσαν τις αποξηραμένες φασουλιές για να βγει ο ψιλός πράσινος καρπός, με μακριές "τέμπλες" (κοντάρια) στις οποίες είχαν δεμένο ένα ροπαλάκι 30 πόντους μήκος. Μετά το τέμπλιασμα, παραλάβαιναν τον καρπό, αφού πρώτα έκαναν το λίχνισμά του».

Τα μεταπολεμικά χρόνια θυμηθήκαμε τη διαδικασία αυτή στο λάι*, τον κοινόχρηστο δηλαδή χώρο που χρησίμευε ως κοινή αυλή, αλώνι και χώρος συνάθροισης των οικογενειών που είχαν χτίσει περιμετρικά. Και μερικές φορές όταν δεν υπήρχε τέτοιος χώρος, το άπλωναν ακόμη και στο κατώι που αέριζαν και φύλαγαν για το φόβο των κλεφτών.

Τις κρύες ημέρες του χειμώνα τα αχνιστά και αρωματισμένα ψιλοφάσουλα αποτελούσαν το καλύτερο… τονωτικό. Και αν συνοδευόταν από κανένα κομμάτι λακέρδα (καμία σχέση με τις σημερινές και σε γεύση και σε τιμές που κοντεύουν να φτάσουν το… χαβιάρι), γινόταν πανηγύρι.

Δύσκολη καλλιέργεια και όπως μου έγραψαν κάποιοι φίλοι, παιδεύονταν μια ημέρα για μισή μπιτόνα ψιλοφάσουλα. Καμία καλλιέργεια φυσικά την εποχή εκείνη δεν ήταν εύκολη, γιατί η εκμηχάνιση ήταν άγνωστη λέξη και όλα γίνονταν με το χέρι. Ομως η συγκεκριμένη ήταν από εκείνες που εξαφανίστηκαν καθώς μάλιστα άλλαξαν ριζικά οι διατροφικές συνήθειες και το φαγητό αυτό αποσύρθηκε ουσιαστικά από το τραπέζι, ακόμη και οικογενειών που έζησαν με αυτό. Ετσι φθάσαμε στο σημείο σήμερα να γνωρίζουν πολύ λίγοι τα ψιλοφάσουλα, οι τιμές να έχουν σαλτάρει και να κυριαρχούν οι εισαγωγές συντριπτικά, αφού σε ελάχιστες περιοχές της χώρας καλλιεργούνται μικροποσότητες.

Κάπως έτσι φθάσαμε στο παράδοξο, να συνιστούν οι κάθε είδους αρμόδιοι και αναρμόδιοι την καλλιέργεια εξωτικών φυτών την ώρα που εισάγουμε τα πάλαι ποτέ παραδοσιακά προϊόντα. Δεν γνωρίζω αν η ποικιλία την οποία καλλιεργούσαν για αιώνες στην περιοχή της Μεσσήνης (αλλά και του κάμπου ευρύτερα) έχει διασωθεί σε κάποια τράπεζα σπόρων, έτσι ώστε να γίνει δυνατή η αναπαραγωγή της. Πολύ περισσότερο δεν γνωρίζω αν υπάρχουν άλλες τοπικές ποικιλίες ακόμη καλύτερες. Εκείνο που φαίνεται όμως είναι πως οι δημοτικοί άρχοντες σε συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες θα έπρεπε να ενθαρρύνουν την έρευνα και τον πειραματισμό με ένα προϊόν το οποίο θα μπορούσε να είναι ονομασίας προέλευσης.

Πριν από λίγες ημέρες στην "Ε" δημοσιεύτηκε ένα ρεπορτάζ για το σταμναγκάθι. Ενα άγριο χόρτο της οικογένειας του ραδικιού που κατακτά την αγορά υποστηριζόμενο μάλιστα και από σχετικές έρευνες. Φυσικά δεν βγαίνουν παγανιά στα χωράφια για να τα μαζέψουν, αλλά το καλλιεργούν με τις πλέον σύγχρονες μεθόδους. Μια απόδειξη ότι η έρευνα μπορεί να αλλάξει ριζικά τον τρόπο καλλιέργειας και να επαναφέρει δυναμικά προϊόντα που χάθηκαν στο πέρασμα του χρόνου. Και η υπόθεση στη γενικότητα ασφαλώς δεν αφορά μόνον τα ψιλοφάσουλα. Μια περιδιάβαση στα ράφια του σούπερ μάρκετ, θα δείξει ότι πλείστα όσα αυθεντικά προϊόντα της ελληνικής γης μας έρχονται σήμερα από τρίτες χώρες. Οταν επιδιώκεις να πετύχεις διατροφική επάρκεια, δεν μπορεί να κυριαρχούν σε ολόκληρους κλάδους εισαγόμενα αγροτικά προϊόντα. 

Η υπόθεση "γεωργία" έχει πάρα πολλές πλευρές και οι δημοτικοί παράγοντες πολύ μεγαλύτερη ευθύνη να αντιμετωπίσουν με σοβαρότητα τα ζητήματα της παραγωγής.




* Μια πολεοδομική ιδιομορφία της πόλης που σχετιζόταν με τον τρόπο οίκησης από οικογένειες οι οποίες μετακινήθηκαν από άλλες περιοχές. Το σύνολο σχεδόν της πόλης ήταν άθροισμα "-έικων" από το όνομα των γεναρχών, τα οποία διέθεταν κατά κανόνα το δικό τους λάι.

Ηλίας Μπιτσάνης

ΠΗΓΗ

Διαβάστε το άρθρο στην ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ http://www.eleftheriaonline.gr/stiles-sxolia/kalimera-perifereia/item/31180-kaliergia-prasina-fasolia